Autyzm to całościowe, rozległe zaburzenie rozwoju dziecka, które wpływa na zachowanie, przebieg procesów poznawczych i znacznie ogranicza możliwość samodzielnego funkcjonowania. Zaburzone są podstawowe funkcje psychiczne (uwaga, percepcja, motoryka), zdolności społeczne i komunikacyjne oraz występują sztywne wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności.
Podział autyzmu (continuum):
- Grupa 1: dzieci, które aktywnie unikają kontaktów społecznych, wycofują się z nich, nie dopuszczają do kontaktu fizycznego, traktują ludzi instrumentalnie, zdolności porozumiewania są bardzo zaburzone, często nie posługują się mową, rzadko nawiązują kontakt wzrokowy, mają ubogą mimikę, bawią się schematycznie, stereotypowo (grupa najliczniejsza);
- Grupa 2: są to dzieci, które zachowują się biernie w sytuacjach społecznych, nie dążą do kontaktu z innymi ludźmi, nie protestują jednak, gdy inne osoby zwracają się do nich, mają lepsze umiejętności komunikowania się z otoczeniem, ich zabawa jest mniej schematyczna, brakuje w niej jednak spontaniczności;
- Grupa 3: dzieci zaliczone do tej grupy próbują nawiązywać kontakt, jest to jednak dość nieudolne i naiwne, mają lepiej rozwinięte umiejętności werbalne, bawią się w sposób urozmaicony, schematycznie jednak w obrębie określonej sztywnej tematyki.
Obszary trudności dziecka z autyzmem w szkole:
Socjalizacja:
- wycofanie,
- dzieci nie rozumieją niepisanych zasad życia towarzyskiego (np. niewinne kłamstwa) oraz niektórych zasad społecznych,
- utrzymywanie kontaktu wzrokowego,
- podtrzymanie relacji interpersonalnej.
Komunikacja:
- dosłowne rozumienie języka,
- trudności z wyrażaniem własnych myśli, emocji, uczuć,
- dzieci z autyzmem nie rozumieją mowy ciała, mimiki, tonacji głosu,
- mają duży problem z nawiązywaniem przyjaźni, znajomości.
Wyobraźnia:
- trudności związane z wcielaniem się w role, udawaniem,
- trudności ze zrozumieniem przyczyn i rezultatów własnego działania,
- brak umiejętności wyobrażania sobie przyszłych wydarzeń,
- trudności ze zrozumieniem uczuć, intencji innych osób.
Zespół Aspergera – jest jednym z kręgu autyzmu całościowych zaburzeń rozwoju, które łączą objawy w sferach kontaktów społecznych, komunikowania się, zachowania i zainteresowań oraz nadwrażliwości sensorycznej na różne bodźce. Czasem nazywa się go „wysoko funkcjonującym autyzmem”.
Dziecko z zespołem Aspergera:
- jest labilne uczuciowo, może mieć skłonności lękowe i depresyjne,
- ma obniżoną samoocenę, czuje się niejednokrotnie odrzucone i odtrącone,
- ma upośledzone interakcje społeczne,
- charakteryzuje się trudnościami w komunikowaniu się,
- ma szczególne zainteresowania/natręctwa,
- zachowanie jest schematyczne, brak w nim elastyczności,
- przejawia zachowania agresywne, bywa niebezpieczne dla otoczenia,
- nie przyswaja i nie przestrzega podstawowych norm społecznych,
- często nie przywiązuje wagi do wyglądu zewnętrznego,
- pozbawione jest poczucia humoru lub bawią go sytuacje niezrozumiałe dla innych,
- nie interesują go problemy bliskich, brak mu empatii,
- nie zwierza się, nie opowiada o sobie,
- nie lubi rywalizacji, gier zespołowych, wyścigów,
- nie ma poczucia zagrożenia, wysokości czy odległości,
- nieadekwatnie reaguje na niektóre bodźce zewnętrzne (krzyk, zatykanie uszu, itp.),
- bywa nadmiernie dziecinne lub odwrotnie – poważne,
- mówi w dość specyficzny sposób (ton głosu, używane wyrazy, zwroty),
- jest wybitnie zdolne z jednego, dwóch przedmiotu, inne sprawiają mu dużą trudność.
Kamila Wiśniewska – psycholog
Literatura:
– Materiały ze szkoleń M. Wroniszewskiej „Autyzm z klasą”,
– Pisula E. „Małe dziecko z autyzmem”, GWP, Gdańsk 2005,
– Bobkowicz-Lewartowska L. „Autyzm dziecięcy – zagadnienia diagnozy i terapii”, Impuls, Kraków 2000,
– Święcicka J. „Uczeń z zespołem Aspergera”, Impuls, Kraków 2012.