Pozwalamy dziecku na spontaniczną zabawę; pokazujemy zabawki, o które prosi, potem nakłaniamy dziecko do wykonania zadania przez nas zaplanowanego. Jeśli dziecko odsuwa zabawkę z niechęcią – zmieniamy rodzaj ćwiczenia. Do odłożonego zadania wracamy po przerwie lub następnego dnia. Jeżeli dziecko boi się jakiejś zabawki np. pluszowego misia nie zmuszamy dziecka do zabawy tą zabawką, ale za każdym razem stawiamy zabawkę w zasięgu wzroku dziecka.
Przystępując do ćwiczeń, należy pamiętać o tym, że:
- Każda forma ćwiczeń traci swoja wartość, gdy powoduje znużenie i rozdrażnienie.
- Koncentracja uwagi małego dziecka jest krótkotrwała, należy więc zmieniać rodzaj zadań.
- Należy zmieniać rodzaj zadań, kiedy dziecko wyraźnie nie ma ochoty na zaproponowane ćwiczenie.
- Zajęcia muszą być przeplatane ruchem lub dowolna zabawą.
- Pracujemy z dzieckiem tylko wtedy, gdy jest zdrowe i wypoczęte.
- Zajęcia powinny być dla dziecka na tyle atrakcyjne, by czekało ono na nie z niecierpliwością.
- Nie należy spieszyć się podczas zajęć, dajmy dziecku czas, by mogło spokojnie wykonać zadanie.
- Unikajmy szkodliwego napięcia nerwowego – nie pokazuj dziecku swego zniecierpliwienia!!!
- Kiedy uczymy dziecka nowego słowa, pokażmy mu ten przedmiot lub czynność.
- Stosujmy metodę „zalewania mową” tzn. o wszystkim, co robimy, informujemy dziecko.
- Dziecko poznaje świat wszystkimi zmysłami, należy je wszystkie wykorzystywać i rozwijać.
- Musimy mówić do dziecka poprawnie – nie spieszczamy wyrazów, nie dzielimy wyrazów na sylaby, nie nadużywamy gestykulacji, nie przesadzamy z mimiką twarzy.
- Nie wolno stwarzać dziecku przywilejów z racji jego trudności rozwojowych czy nawet kalectwa – niech dziecko nauczy się wypełniać swoje małe obowiązki, cierpliwie czekać na swoją kolej, dzielić się zabawkami, wygrywać i przegrywać. Pamiętajmy, że świat zewnętrzny jest okrutny i naszym zadaniem jest przygotowanie dziecka do życia w tym świecie.
Propozycje zabaw:
ZESTAW 1
- Rozkładanie i składanie jajek, bab, sześcianów – rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej. Oswajamy dziecko z różnymi wielkościami, których na razie nie nazywamy.
- Budowanie i rozkładanie pika – piramidki z drewnianych lub plastykowych klocków.
- Wrzucanie klocków lub innych elementów do pudełka ( może być puszka), efekt akustyczny dodatkowo uatrakcyjni zabawę.
- Rysowanie na papierze kredkami, pisakami, paluszkami umoczonymi w nietoksycznej farbie lub rysowanie kredą na tablicy.
- Zabawa z piłką – turlanie, rzucanie; przy okazji zabawy artykulacyjne np. kulululu, bach.
- Zabawa samochodzikiem – przy okazji zabawy artykulacyjne np. tit-tit, eo-eo, brym-brym.
- Kołysanie lalki – przy okazji zabawy artykulacyjne np. a-a-a.
- Naśladowanie dźwięków z otoczenia np. kapanie wody: kap-kap, pukanie: puk-puk, itd.
- Naśladowanie odgłosów wydawanych przez zwierzęta: np. kaczka kwa-kwa, żaba: kum-kum, itd.
Podczas zabaw artykulacyjnych decydujemy się na jeden dźwięk na określenie jednej konkretnej czynności.
ZESTAW 2
- Rozkładanie i składanie jajek, bab, sześcianów z uwzględnieniem kontrastowych wielkości: DUŻY – MAŁY, nie wprowadzamy nazw wielkości pośrednich.
- Budowanie i rozkładanie pika – nazywamy kolory krążków, na tym etapie nie wymagamy tego od dziecka!!!
- Oglądanie książeczki nominacyjnej tzn. takiej, w której na każdej stronie jest pokazany jeden przedmiot. Głośno nazywamy każdy pokazany przedmiot. Zaczynamy od 3 obrazków, w momencie opanowania tego zestawu przedmiotów dodajemy kolejny obrazek.
- Nazywanie części ciała. Pokazujemy część ciała na sobie, na dziecku, na pluszowej zabawce, na postaci pokazanej na obrazku.
ZESTAW 3
- Chowanie na oczach dziecka zabawki do jednego z trzech identycznych pudełek. Pytamy dziecko, gdzie jest zabawka; entuzjastycznie reagujemy na odnalezienie schowanego przedmiotu.
- Układanka obrazkowa – rozkładamy przed dzieckiem obrazki nominacyjne ( takie, które dziecko już zna). Wydajemy dziecku polecenie: Daj…
- Oglądanie książeczki sytuacyjnej tzn. takiej, na której pokazana jest jakaś czynność. Zaczynamy od 3 obrazków, w momencie opanowania tego zestawu przedmiotów dodajemy kolejny obrazek.
- Puzzle obrazkowe – rozcinamy na pół obrazek nominacyjny; obie połowy muszą się od siebie wyraźnie różnić np. pokazana na obrazku postać ma jedną rękę wyprostowaną, a drugą zgiętą lub w jednej ręce coś trzyma. Odsuwamy od siebie połowy obrazka – dziecko ma za zadanie naprawić „zepsuty” obrazek. Jeśli dziecko wykona zadanie dobrze, znowu „psujemy” obrazek, ale tym razem jedna część obrazka odwracamy o 180 o.
- Wprowadzenie pojęcia ilości: DUŻO – MAŁO.
ZESTAW 4
- Segregowanie, rozpoznawanie kolorów – wkładanie różnych przedmiotów tego samego koloru do pudełka o takiej samej barwie. Pokazujemy dziecku konkretne pudełko i prosimy, aby poszukało przedmiotów w tym kolorze. Jednocześnie podajemy nazwę danego koloru. Można wydać polecenie np. „Włóż do pudełka niebieski samochód.” albo: „Włóż tu samochód, który jest w takim samym kolorze jak to pudełko. Dziecko może wskazać paluszkiem żądany przedmiot, potwierdzamy trafność wyboru i mówimy, że to jest „czerwony samochód”.
- Zabawa tematyczna – ubieranie lalki ( misia, pajacyka). Zawsze nazywamy daną część ubrania, przy okazji utrwalamy nazwy części ciała.
- Różnicowanie kształtów. Przygotowujemy dwa zestawy figur geometrycznych ( koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt ) w jednakowym kolorze i takiej samej wielkości ( jeden zestaw może być narysowany na kartce). Zadaniem dziecka jest nakładanie poszczególnych figur na planszę wzorcową. Jednocześnie informujemy dziecko, jak nazywa się dana figura geometryczna.
- Rozróżnianie pojęć: NA, POD, W, DO.
• Zabawa z toczeniem piłki pod stołem, na stole, chowanie piłki do pudła, szukanie piłki w kartonie.
• Zabawa z kładzeniem misia pod stołem, na stole, chowanie misia do pudła, szukanie misia w kartonie. - Wprowadzenie pojęć: DZIEŃ – NOC. Ze względu na tendencję dzieci do powtarzania ostatniego słowa (echolalia) pytamy zawsze odwrotnie tzn. jeśli jest dzień pytamy: „Czy teraz jest noc czy dzień”. Ćwiczenie to można również wykonać poprzez demonstrowanie dziecku obrazków przedstawiających dzień i noc.
ZESTAW 5
- Doskonalenie umiejętności rozróżniania kolorów: zadaniem dziecka jest ustawienie klocka w odpowiednim kolorze na planszy o takiej samej barwie.
- Ćwiczenia przygotowawcze do liczenia: „Daj jeden klocek ( lalkę, misia, samochód…).”
- Ćwiczenia imienia i nazwiska – zwracamy uwagę na fakt, że wszyscy ludzie jakoś się nazywają. Okres od 1 do 4 roku życia jest bardzo ważny dla rozwoju osobowości dziecka, dla poczucia własnego „ja”.
- Zabawa tematyczna w codzienne czynności np. rozmowa przez telefon, pranie, gotowanie, zabawa w sklep, itp.
- Wprowadzenie pojęć: BLISKO – DALEKO.
- Wprowadzenie pojęć: WYSOKO – NISKO.
- Wprowadzenie pojęć: ZA – PRZED.
ZESTAW 6
- Wprowadzenie pojęć: MIĘDZY – OBOK.
- Łączenie dwu zależności: „Podaj duży, żółty samochód.”
- Generalizacja kolorów: „Podaj mi żółty klocek, niebieski samochód.” itp.
- Wprowadzenie pojęć pośrednich: NIŻEJ, WYŻEJ, BLIŻEJ. „Połóż kotka dalej, tam pod oknem, a pieska bliżej mnie.”
- Ćwiczenia dotykowe: przygotowujemy zawiązywany woreczek z nieprzezroczystego materiału oraz po dwa przedmioty tego samego rodzaju ( najlepiej identyczne lub o zbliżonej wielkości) np. 2misie, 2 lalki, 2 samochody, 2 piłki itp. Zabawę zaczynamy z 3 przedmiotami. Do woreczka wkładamy jeden zestaw przedmiotów ( 1 lalka, 1 miś, 1 samochód). Przed dzieckiem kładziemy w rzędzie adekwatny zestaw zabawek. Prosimy dziecko, aby włożyło rączkę do woreczka bez wyciągania przedmiotu ( tylko za pośrednictwem wrażeń dotykowych) rozpoznało go i wskazało adekwatny przedmiot wśród tych leżących w rzędzie.
- Ćwiczenia w powtarzaniu zdań ( zaczynamy od zdań dwuwyrazowych!).
- To zadanie można wykonać, wykorzystując obrazki, na których pokazana postać coś robi np. pani idzie, pani siedzi, pani je, pani pije, pani śpi, itd.
- Do zabawy wykorzystujemy misia lub lalkę oraz przedmioty codziennego użytku. Demonstrujemy dziecku czynności, które wykonuje nasza zabawka, jednocześnie nazywamy wykonywana czynność np. miś je, miś pije, itd.
ZESTAW 7
- Układanie historyjki obrazkowej – przygotowujemy historyjkę składającą się z kilku obrazków ( zaczynamy od dwóch!), opowiadamy dziecku historyjkę, układając do każdego obrazka 1 – 2 zdania. Zadaniem dziecka jest ułożenie obrazków we właściwej kolejności. Kolejnym wariantem tej zabawy jest opowiadanie historyjki za pomocą pytań stawianych przez dorosłego i odpowiedzi udzielanych przez dziecko.
- Ćwiczenia pamięci:
• Memo obrazkowe – przygotowujemy zestaw podwójnych, identycznych obrazków. Układamy je na stole, obrazkami zwróconymi w stronę blatu stołu. Odkrywamy dwa obrazki, jeśli są identyczne – zabieramy parę, jeśli obrazki są różne – odwracamy je z powrotem. Zabawa polega na odnalezieniu wszystkich par obrazków. Za każdym razem mówimy, co jest na obrazku. Zabawę zaczynamy od 3 par obrazków.
• Kładziemy przed dzieckiem 3 przedmioty ( lub 3 obrazki nominacyjne) niekoniecznie z jednej kategorii. Mówimy nazwy zaprezentowanych przedmiotów, następnie zabieramy te przedmioty ( obrazki). Zadaniem dziecka jest ułożenie w/w w kolejności, w jakiej były poprzednio.
• Bierzemy 3 zabawki i chowamy je na oczach dziecka w dowolnych miejscach w pokoju, ale w taki sposób, aby dziecko bez trudu mogło te przedmioty wziąć do ręki. Podczas chowania zabawek mówimy ich nazwę oraz nazywamy miejsce, gdzie chowamy przedmiot. Prosimy dziecko o odnalezienie konkretnej zabawki. - Ćwiczenia w mówieniu połączone z ruchem:
• Śpiewanie piosenek dziecięcych w połączeniu z prostym układem choreograficznym.[szukaj: CD Zabawy wiosenne przy muzyce, CD Płyta z uśmiechem wyd. JUKA].
• Zabawy paluszkowe – recytowanie wierszyków z jednoczesnym masażem ręki [szukaj: Krzysztof Sąsiadek, Zabawy paluszkowe, Media Rodzina, Poznań 2005]. - Ćwiczenia logicznego myślenia:
• Zabawa: Co do czego pasuje? – przygotowujemy pary przedmiotów lub obrazków, które do siebie pasują np. szczotka do zębów i pasta do zębów, filiżanka i podstawek, grzebień i lusterko, czapka i szalik itp. Rozkładamy przygotowany materiał ćwiczeniowy przed dzieckiem, którego zadaniem jest dobranie przedmiotów w pary. Zanim przystąpimy do wykonania zadania nazywamy wszystkie zgromadzone lub pokazane na obrazkach przedmioty.
• Gromadzimy przed dzieckiem przedmioty lub obrazki, na których są pokazane przedmioty należące do jednej kategorii np. zwierzęta. Dodatkowo kładziemy jeden przedmiot ( obrazek) nie należący do tej kategorii np. samochód. Zadaniem dziecka jest wyeliminowanie tego, co nie pasuje. Zanim zaczniemy zabawę nazywamy wszystkie zgromadzone lub pokazane na obrazkach przedmioty.